ΕΝΟΤΗΤΑ: Πόλη, Εκπαίδευση και Έρευνα: ανάπτυξη εκπαιδευτικού και 

                 ερευνητικού χάρτη

ΥΠΟΘΕΜΑ: Συνάρθρωση Φοιτητικής ζωής  με τη λειτουργία της πόλης:

                  Φοιτητουπόλεις και ελκυστικότητα  Τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών

                  Ιδρυμάτων. 

                                                                               Ρόδος, Απρίλιος 2010

 Κυρίες και Κύριοι  

Είμαι ιδιαιτέρως ικανοποιημένος που συμμετέχω στο Επιστημονικό Συνέδριο που διοργανώνει ο Δήμος Ροδίων με την υποστήριξη του Υπουργείου Εσωτερικών και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, το οποίο έχει πανελλήνια απήχηση και φιλοξενεί διεθνείς συμμετοχές.

Θα ήθελα λοιπόν, κατ’ αρχάς να συγχαρώ τους διοργανωτές για τη θαυμάσια πρωτοβουλία  τους να θέσουν ένα  από τα ζωτικότερα ζητήματα που απασχολούν τις τοπικές κοινωνίες και τις Αυτοδιοικήσεις του καθώς και τις Πανεπιστημιακές Κοινότητες υπό το πρίσμα μιας συνολικής  επιστημονικής και κοινωνικοπολιτικής προσέγγισης που θα αναδείξει την πολύπλευρη σχέση που αναπτύσσεται και καλλιεργείται μεταξύ τους, τις δυνατότητες συνύπαρξης τους, το πλαίσιο συνεργασίας τους, τις αδυναμίες και τις προκλήσεις που παρουσιάζονται, τις παραμέτρους που ευνοούν τη συμπόρευσή τους και  εκείνες που αποθαρρύνουν τη σύμπραξη.

Επιπλέον θα ήθελα να τους ευχαριστήσω γιατί είμαι πεπεισμένος πως από τούτη τη  δημιουργική συνάντηση που μας εξασφάλισαν οι διοργανωτές θα ανακύψουν  γόνιμοι προβληματισμοί, θα διανοιχθούν νέοι διευρυμένοι ορίζοντες ερμηνείας της πραγματικότητας που συνθέτει τη συνύπαρξη των Πανεπιστημίων με τις τοπικές Κοινωνίες και την αλληλεπίδρασή τους και  θα αποσαφηνιστούν με ευκρίνεια, αντικειμενικότητα και πλουραλισμό οι πτυχές  μιας κοινωνικής σχέσης που αφορά το σύνολο της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται .

Μελετώντας τις θεματικές του Συνεδρίου οι οποίες θα τεθούν στο τραπέζι του διαλόγου διαπιστώνω ότι ανταποκρίνονται με επάρκεια σε όλα τα επίπεδα που εξελίσσεται η σύνδεση του Πανεπιστημίου με την κάθε τοπική κοινωνία.

 Η θεματική που αφορά τη δική μου εισήγηση επικεντρώνεται στη  συνάρθρωση της Φοιτητικής ζωής  με τη λειτουργία της πόλης: Φοιτητουπόλεις και ελκυστικότητα  Τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων. 

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ  ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ                  

 ΚΡΗΤΗΣ

Ίσως οι περισσότεροι από σας γνωρίζετε ότι το Ρέθυμνο είναι η έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης το οποίο ιδρύθηκε το 1977,  χρονιά  που λειτούργησε η Φιλοσοφική Σχολή στο Ρέθυμνο και η Φυσικομαθηματική στο Ηράκλειο.  Σήμερα, λειτουργούν η Φιλοσοφική Σχολή με τα Τμήματα Φιλολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας καθώς και Κοινωνικών και Φιλοσοφικών Σπουδών, η Σχολή Επιστημών  Αγωγής στην οποία εντάσσονται το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και το Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, η Σχολή Κοινωνικών Επιστημών στην οποία υπάγονται  τα Τμήματα Οικονομικών Επιστημών, Κοινωνιολογίας και Ψυχολογίας  καθώς και το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης.

Οι προαναφερθείσες Σχολές λειτουργούν στο Ρέθυμνο, ενώ στο Ηράκλειο εδρεύουν η Σχολή Επιστημών Υγείας με μοναδικό Τμήμα αυτό της Ιατρικής Σχολής, και η Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών με τα Τμήματα Μαθηματικών,  Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, Φυσικής , Βιολογίας, Χημείας, Επιστήμης Υπολογιστών και Επιστήμης  Τεχνολογίας Υλικών.  

Όπως διαπιστώνετε το Πανεπιστήμιο Κρήτης λειτουργεί σε δυο Νομούς το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Αυτό συνέβη διότι ενώ αρχικά θεωρήθηκε αυτονόητη η ίδρυση κι εγκατάστασή των Σχολών του στο Ηράκλειο που είναι το οικονομικό κέντρο της Κρήτης, το Ρέθυμνο διεκδίκησε με πολλή επιμονή και συγκινητικό αγώνα  την κατάκτηση της έδρας του και την πέτυχε. Σκεφτείτε ότι 33 χρόνια πριν το Ρέθυμνο ήταν μια μικρή επαρχιακή πόλη, αναπτυσσόμενη μεν αλλά με όλα τα χαρακτηριστικά μιας επαρχίας που δεν πληρούσε, φαινομενικά τουλάχιστον, τις  προδιαγραφές φιλοξενίας ενός  σύγχρονου Πανεπιστημίου που θα αριθμούσε στο μέλλον χιλιάδες φοιτητές. Την περίοδο εκείνη μπήκαν τα θεμέλια της σχέσης του Πανεπιστημίου με την τοπική κοινωνία. Ακούγεται παράδοξη η εγκαθίδρυση σχέσης και μάλιστα ισχυρής μεταξύ κοινωνίας κι ενός θεσμού πριν καν αυτός δημιουργηθεί.  Και όμως συνέβη διότι το Πανεπιστήμιο αποτέλεσε καθολικό αίτημα της κοινωνίας του Ρεθύμνου.  Σύσσωμη η πόλη μοιράστηκε το όραμα και υποστήριξε την υλοποίησή του με κάθε δυνατό μέσο.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ως επίσημος φορέας διεκδίκησης της ίδρυσης Πανεπιστημίου στο Ρέθυμνο ανέλαβε τις διαπραγματεύσεις και τις επαφές με την επίσημη Πολιτεία ενώ παράλληλα, με τη βοήθεια φωτισμένων ανθρώπων των Γραμμάτων και των Τεχνών του Ρεθύμνου, συνέβαλλε στην ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση των δημοτών για την αναγκαιότητα επίτευξης του στόχου. Αξίζει να σας πω ότι προκειμένου να εξασφαλιστεί ο απαραίτητος χώρος για την ανέγερση των απαιτούμενων εγκαταστάσεων αρκετοί Ρεθεμνιώτες διέθεσαν ως δωρεά ακίνητη περιουσία τους με αποτέλεσμα, το 1998 , το Πανεπιστήμιο να μεταφερθεί από τις πρώτες εγκαταστάσεις του, σε νέες που δημιούργησαν μια σύγχρονη Πανεπιστημιούπολη στην περιοχή του Γάλλου, όπου μόνον η κτηριακή υποδομή καλύπτει μια έκταση  30.000 τ.μ., η οποία εκτός από τις αίθουσες διδασκαλίας και γραφείων, διαθέτει Βιβλιοθήκη, γραφεία Διοίκησης, Εστιατόριο, κυλικεία, κλειστή αίθουσα  Γυμναστηρίου, φοιτητική καθώς και νοσηλευτική υπηρεσία. Πρόσφατα δημιουργήθηκε και το Κέντρο Ερευνών και Μελετών, το οποίο λειτουργεί σε κτηριακό συγκρότημα 4.000 τ.μ. και στο οποίο έχουν ενσωματωθεί τα ερευνητικά Εργαστήρια των σχολών που λειτουργούν στο Ρέθυμνο. Το Κέντρο αυτό θεωρούμε ότι θα συμβάλει σημαντικά στο μέλλον στην ακόμη πιο στενή σύνδεση του Πανεπιστημίου Κρήτης με την τοπική κοινωνία.

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟΜΕΙΣ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ ΤΟΥΣ .

Από την πρώτη ημέρα λειτουργίας του το Πανεπιστήμιο έγινε αποδεκτό από την τοπική κοινωνία ως ένας νέος μοχλός ανάπτυξης της πόλης σε όλα τα επίπεδα. Η επίδραση έγινε έντονα ορατή πρώτα σε κοινωνικό επίπεδο: Κατ’ αρχάς, η πόλη αισθάνθηκε δικαιωμένη για την κατάκτησή της η οποία εκλήφθηκε μεταξύ άλλων και ως επιβεβαίωση του τίτλου που φέρει ως «Πόλη των Γραμμάτων και των Τεχνών». Παράλληλα, η έλευση νέων παιδιών, των φοιτητών, από άλλα μέρη της χώρας και του εξωτερικού, με άλλες συνήθειες και παραδόσεις, διαφορετικές ανάγκες και προσδοκίες,  αναδιαμόρφωσε  τον κοινωνικό ιστό της πόλης εμπλουτίζοντας τον με νέα χαρακτηριστικά, προϊόντα αυτής της ζωντανής πρόσμιξης που ωφέλησε και τις δύο πλευρές. Ειδικότερα:  

Ο ντόπιος πληθυσμός ευεργετήθηκε τόσο σε επίπεδο διεύρυνσης των πνευματικών του οριζόντων όσο και στην απόκτηση μιας  εξωστρέφειας που όλοι επιθυμούσαν.

Η διοργάνωση Επιστημονικών Συνεδρίων, διεθνούς συχνά απήχησης, από το κάθε Τμήμα ξεχωριστά, με προσκεκλημένους διακεκριμένους επιστήμονες απ’ όλο των κόσμο αφ’ ενός εμπλούτισε την παραγόμενη και παρεχόμενη στους συμμετέχοντες  γνώση και αφετέρου έφερε την πόλη στο προσκήνιο της ευρύτερης πανεπιστημιακής - και όχι μόνον - κοινότητας.

Οι πρωτοβουλίες των φοιτητικών πολιτιστικών Συλλόγων και οι συνεργασίες τους με ντόπιους Συλλόγους είτε σε πολιτιστικό επίπεδο είτε σε επιστημονικό, γεφύρωσαν τις αποστάσεις της τοπικής κοινωνίας με το Πανεπιστήμιο δημιουργώντας ένα κοινό πεδίο δράσης αποδεκτό και χρήσιμο για όλους. Η συμμετοχή σημαντικού αριθμού φοιτητών σε δράσεις Πολιτισμού είτε αυτές αφορούν θεατρικές ομάδες, είτε ομάδες χορού, αθλητισμού, εθελοντισμού  και άλλες  δημιούργησαν ένα πλαίσιο αέναης ανταλλαγής  αξιών, κουλτούρας, εθίμων, τρόπων κοινωνικής συμπεριφοράς που διοχετεύτηκαν εκατέρωθεν δημιουργώντας ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον από το οποίο  εκπορεύνται οφέλη προς όλες τις κατευθύνσεις.

Η συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εξάλλου με το Πανεπιστήμιο ουδέποτε ατρόφησε. Αναμφίβολα υπάρχουν πολλά περιθώρια διεύρυνσης αυτής της συνεργασίας. Το σημαντικό όμως είναι ότι διατηρείται ζωντανή και αποτελεσματική. Σε κάθε διοργάνωση Συνεδρίου ο Δήμος είναι παρών θέτοντας το τις περισσότερες φορές υπό την αιγίδα του. Στο πλαίσιο δε αυτής της συνεργασίας του Πανεπιστημίου με το Δήμο μεριμνούμε πάντοτε ώστε η έναρξη και η λήξη κάθε Συνεδρίου καθώς και επιμέρους συνεδρίες να διεξάγονται σε μνημειακούς χώρους, κατάλληλα διαμορφωμένους, της πόλης ώστε οι συμμετέχοντες Σύνεδροι να γνωρίζουν παράλληλα ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας του Ρεθύμνου, ενώ οι διοργανώσεις επισκέψεων τόσο στα αξιοθέατα της πόλης όσο και στους Οικισμούς συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ευρύτερου πλαισίου διάχυσης της γνώσης και ουσιαστικής επαφής των επισκεπτών με τον ντόπιο πληθυσμό.

Ενδεικτικό είναι ακόμη πως τα τελευταία 3 χρόνια συνδιοργανώνεται από το Δήμο και τις Σχολές του Πανεπιστημίου, με εξαιρετική επιτυχία, ένα είδος Λαϊκού  Πανεπιστημίου, το οποίο αποκαλούμε «Κύκλο Ανοικτών Διαλέξεων» όπου συμμετέχουν Καθηγητές, πολίτες του Ρεθύμνου και φοιτητές στο πλαίσιο του οποίου παρουσιάζεται σε εβδομαδιαία βάση μια επιστημονική εισήγηση πάνω σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος και ακολουθεί διάλογος με τους συμμετέχοντες.  Ο βαθμός συμμετοχής και η ανταπόκριση απ’ τις εμπλεκόμενες πλευρές είναι τόσο μεγάλη που επιβεβαιώνεται περίτρανα η ανάγκη όλων για τη λεγόμενη  Δια βίου Μάθηση .  

Ένα πεδίο ακόμη που επιδιώξαμε τη συνεργασία του Δήμου Ρεθύμνου με το Πανεπιστήμιο αφορά τη  δυνατότητα που μας παρέχει ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας για συμμετοχή ενός εκπροσώπου κοινωνικού φορέα, στο Διοικητικό Συμβούλιο Κοινωφελούς Επιχείρησης. Επιλέξαμε αυτός ο κοινωνικός φορέας να είναι το Πανεπιστήμιο κι έτσι συμμετέχει ήδη ενεργά και με συνέπεια στο Δ.Σ. της  Δημοτικής Κοινωφελής Επιχείρησης Εικαστικών και Θεάτρου του Δήμου ο καθηγητής κ. Ανδρεαδάκης Νικόλαος, ως εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Η τοπική Αυτοδιοίκηση προσπαθεί να αφουγκραστεί τις ανάγκες της Πανεπιστημιακής Κοινότητας και αντιστρόφως. Κατ’ αυτόν τον τρόπο καλλιεργείται μια υγιής αλληλεπίδραση που σέβεται την αυτονομία των δράσεων του κάθε φορέα και, εφόσον υπάρχει η οικονομική ή άλλη δυνατότητα, προωθεί την αλληλοϋποστήριξή τους.  Θα σας αναφέρω το πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα ως επιβεβαίωση αυτής της πρακτικής: Το Ρέθυμνο στερείται μιας ολοκληρωμένης αθλητικής υποδομής όπου εξαιτίας αυτής της έλλειψης, την περίοδο διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, αποκλείστηκε από τις ολυμπιακές πόλεις με αποτέλεσμα να χαθεί μια σπουδαία ευκαιρία να γίνουν σημαντικά αναπτυξιακά έργα στο Νομό,  όμως έγιναν στο γειτονικό Ηράκλειο.  Το Πανεπιστήμιο μας, λοιπόν,  δέχθηκε να παραχωρήσει στο Δήμο έκταση 54 στρεμμάτων,  ικανή να φιλοξενήσει μια τέτοια αθλητική υποδομή και τώρα πλέον μπορούμε να διεκδικήσουμε βάση ολοκληρωμένης Μελέτης και ώριμης πρότασης τη χρηματοδότηση του έργου. Μια δεδηλωμένη ανάγκη της τοπικής κοινωνίας θα ικανοποιηθεί χάρη στην ουσιώδη, δημοκρατική και γόνιμη διαβούλευση  μεταξύ Πανεπιστημίου και Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά και εξαιτίας της δυναμικής του Ανώτατου Ιδρύματος να αντιληφθεί τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και να παίξει το δικό του αποφασιστικό ρόλο στην κάλυψή τους.

Αναφέρθηκα, όσο πιο συνοπτικά ήταν δυνατόν ειδικότερα στην επίδραση που δέχθηκε η κοινωνία του Ρεθύμνου από τη λειτουργία του Πανεπιστημίου, Υπάρχει βέβαια  και η άλλη εξίσου σημαντική οπτική: Η επιρροή που δέχθηκαν οι φοιτητές από το Ρέθυμνο. Μια παράμετρος που σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να αγνοηθεί αν θέλουμε να προσεγγίσουμε με αντικειμενικότητα την κοινωνική αλλαγή στο σύνολο της που προκάλεσε αυτή η συνύπαρξη. 

Στους φοιτητές, λοιπόν, η συγκεκριμένη φοιτητούπολη έδωσε τη  δυνατότητα γνωριμίας τους με μια ισχυρή Παράδοση, με ενδιαφέρουσες ιδιαιτερότητες, αναλλοίωτη στα δομικά της στοιχεία, μ’ ένα αξιόλογο Πολιτισμό, τόσο μνημειακό όσο και πνευματικό και τέλος μ’ ένα ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον που  προσδίδει στη φοιτητική ζωή μια ανέλπιστη ομορφιά. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί από τους φοιτητές μετά την αποφοίτησή τους από το Πανεπιστήμιο επιδιώκουν να παραμείνουν στο Ρέθυμνο και αναζητούν την τύχη τους στην αγορά εργασίας της πόλης. Δεν έχω πρόθεση να αποδώσω ανεδαφικά ονειρικές διαστάσεις στη φοιτητική ζωή στην πόλη μου. Εξάλλου, το πώς αντιλαμβάνεται ένας φοιτητής την πόλη που τον φιλοξενεί την περίοδο των σπουδών του είναι άμεσα συναρτημένη από τον τόπο καταγωγής του. Ένα ποσοστό των φοιτητών,  για παράδειγμα, που προέρχονται από μεγαλουπόλεις, κρίνουν ότι το Ρέθυμνο προσφέρει περιορισμένες επιλογές σε σχέση με κείνους που προέρχονται από επαρχιακές πόλεις. Αυτό όμως σίγουρα δεν αποτελεί χαρακτηριστικό μόνον του Ρεθύμνου. 

Εκείνο που μπορώ με βεβαιότητα να σας καταθέσω είναι πως όλοι οι φοιτητές δηλώνουν ικανοποιημένοι και ευχαριστημένοι στη διάρκεια της παραμονής τους στο Ρέθυμνο αφού όπως οι ίδιοι δηλώνουν είναι μία πόλη που μπορούν να την περπατήσουν με ασφάλεια, να διασκεδάσουν σε αυτή ενώ την Άνοιξη και μέχρι να τελειώσει η εξεταστική περίοδος συνδυάζουν τη μελέτη με τα μπάνια στη θάλασσα και την ανάπαυλα στην αμμώδη παραλία του. Το Ρέθυμνο πληρεί τις προδιαγραφές για να διεκδικήσει το προνόμιο μιας ελκυστικής και γοητευτικής φοιτητούπολης.  Ίσως να μην προσφέρει  στο βαθμό που θα ήθελαν οι φοιτητές θεατρικές σκηνές αντίστοιχου εύρους με αυτές των μεγαλουπόλεων ή κινηματογράφους σε στυλ των Βιλατζ σινεμας όμως διατηρεί μακροχρόνιους θεσμούς όπως το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ, που διαρκεί 20 μέρες κάθε Ιούλιο επί 24 χρόνια κι έχει πλέον αποκτήσει διεθνή φήμη,  το Καρναβάλι με εκδηλώσεις διάρκειας 2 μηνών και συμμετοχή που ξεπερνά τα 14.οοο άτομα, τον Πολιτιστικό Αύγουστο, ένα πλέγμα εκδηλώσεων από θιάσους της πρωτεύουσας που παρουσιάζουν διάσημα έργα, Μουσεία, Συλλογές, Εκθέσεις, διάσπαρτες εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου από καλλιτέχνες πανελλήνιας αναγνώρισης και κύρους. Με δεδομένη την γενικευμένη οικονομική δυσχέρεια που περιορίζει δραματικά τις δυνατότητες ειδικά των φοιτητών στην ψυχαγωγία, φροντίζουμε ως Τοπική Αυτοδιοίκηση, στις προαναφερόμενες εκδηλώσεις που διοργανώνουμε, να εξασφαλίζουμε  δωρεάν είσοδο για τους φοιτητές.   

Οι επιλογές ποιοτικής  ψυχαγωγίας λοιπόν που έχουν οι φοιτητές στο Ρέθυμνο δεν είναι λίγες και επιβεβαιώνουν μια ακόμη σημαντική επίδραση που δέχθηκε η πόλη απ’ τη λειτουργία του Πανεπιστημίου και αφορά την τοπική οικονομία: Η έλευση των φοιτητών σηματοδότησε μια νέα εποχή η οποία επέβαλλε τη δημιουργία φοιτητικής στέγης και  επιχειρήσεων εστίασης και αναψυχής που απευθύνονται στη νεολαία και τις ανάγκες της. Δεν παραβλέπουμε βέβαια το γεγονός ότι η αλματώδης ανάπτυξη τέτοιων επιχειρήσεων ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό και από την εκρηκτική τουριστική ανάπτυξη όλου του νησιού η οποία σχεδόν συνέπεσε χρονικά με την ίδρυση και λειτουργία του Πανεπιστημίου. Η τουριστική περίοδος ωστόσο, η οποία ούτως ή άλλως συρρικνώνεται λόγω παγκόσμιων οικονομικών δυσχερειών, διαρκεί για περιορισμένο χρονικό διάστημα και δεν επαρκεί για να υποστηρίξει τη συντήρηση της πλειάδας των συγκεκριμένων επιχειρήσεων.

Η παρουσία λοιπόν των 9 και πλέον χιλιάδων φοιτητών στο Ρέθυμνο αναντίρρητα συνιστά, εκτός των άλλων, μια σημαντική τονωτική ένεση για την τοπική οικονομία. Είτε αναφερόμαστε στη δημιουργία αναπτυξιακών υποδομών, είτε στην οικονομική ενίσχυση των υφιστάμενων επιχειρήσεων  όπως για παράδειγμα είναι τα φροντιστήρια ξένων γλωσσών στα οποία φοιτούν πολλοί φοιτητές, εκτός τις επιχειρήσεις εστίασης αναψυχής, ένδυσης και άλλες που αναφέραμε συνοπτικά παραπάνω. Παράλληλα,  δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας τις οποίες καλύπτουν συχνά  οι ίδιοι οι φοιτητές είτε στη διάρκεια των σπουδών τους είτε μετά την ολοκλήρωσή τους. Το Γραφείο Διασύνδεσης του Πανεπιστημίου μας υποστηρίζει με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο την προώθηση των μεταπτυχιακών φοιτητών στην τοπική αγορά εργασίας η οποία, παρότι δεν έχει τη δυνατότητα απορρόφησης όλων όσοι το επιθυμούν, ωστόσο παραμένει ανοικτή για κάθε νέο που διαθέτει τα απαιτούμενα προσόντα κι έχει διάθεση για δουλειά χωρίς τοπικιστικές προκαταλήψεις και προτιμήσεις. Δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητος εξάλλου, ο αριθμός των φοιτητριών κυρίως, αφού οι Σχολές του Πανεπιστημίου Κρήτης, λόγω εξειδίκευσης,  ελκύουν μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών απ’ ότι ανδρών φοιτητών, που δημιουργούν τις οικογένειες τους στο Ρέθυμνο με ντόπιους και παραμένουν για πάντα.

Γεγονός πάντως είναι πως παρότι το Ρέθυμνο υστερεί στο θέμα των μεταφορών αφού  δεν διαθέτει ικανοποιητική ακτοπλοϊκή σύνδεση με μεγάλα λιμάνια, ούτε αεροδρόμιο και η απόσταση της Κρήτης εν γένει από τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας είναι μεγάλη, κριτήρια που συνήθως λειτουργούν αποθαρρυντικά για ένα νέο που επιθυμεί να σπουδάσει και την οικογένεια του που επιβαρύνεται με το δυσβάσταχτο πολλές φορές κόστος σπουδών, ωστόσο το Πανεπιστήμιο Κρήτης παραμένει ως επιλογή σε ικανοποιητικά επίπεδα. Σε αυτό βέβαια συμβάλλει και το κύρος του ίδιου του Πανεπιστημίου που είναι υψηλό. Δε χωρά αμφιβολία πάντως ότι στο Ρέθυμνο ο φοιτητής βιώνει το συνδυασμό ενός καλού Πανεπιστημίου με μια ελκυστική πόλη που παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες και που εξελίσσεται χωρίς να χάνει τη φυσιογνωμία της.

ΓΕΝΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  

Κυρίες και Κύριοι ,

Κανείς μας δε διαφωνεί νομίζω με την άποψη πως ένα  Πανεπιστήμιο επιδρά άμεσα ή έμμεσα στην τοπική κοινωνία και συμβάλλει με το δικό του τρόπο στη διαμόρφωσή της. Η σχέση αυτή εντοπίζεται σε όλα τα επίπεδα, κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτισμικό,  οικονομικό. Είναι ζωντανή και διαρκώς εξελισσόμενη. Τη διαφορά την κάνει το εύρος, η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα της δράσης και από τις δύο πλευρές. Σε καμία περίπτωση η δράση αυτή δεν θα πρέπει να εξαντληθεί σε επιφανειακές παραμέτρους. Το μεν  Πανεπιστήμιο, δηλαδή να εκλαμβάνεται από την εκάστοτε κοινωνία ως μέσο στήριξης της οικονομίας της και θεσμός δημιουργίας θέσεων εργασίας για το δε Πανεπιστήμιο ως μια ανεξάρτητη αρχή που λειτουργεί με τους δικούς της ρυθμούς αποκομμένη από την συνολική λειτουργία του περιβάλλοντός  του.  

Το Πανεπιστήμιο, πέραν  του ρόλου του ως χώρος διεργασίας και διάχυσης της γνώσης  πέραν δηλαδή του αμιγώς διδακτικού του έργου αποτελεί χώρο παραγωγής νέων ιδεών και καινοτομιών οι οποίες μέσα από την έρευνα και τη μελέτη διαχέονται όχι μόνο στην τοπική κοινωνία που το φιλοξενεί αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα και γιατί όχι σε διεθνές επίπεδο. Ως ζωντανός πυρήνας δημιουργίας σαφώς επηρεάζεται από τις κοινωνικές και πολιτικές δομές και τις επηρεάζει.  Υπό το πρίσμα αυτό, το Πανεπιστήμιο μοιραία καλείται να αντιμετωπίσει την κυριαρχία της μετριότητας, την υποβάθμιση του ρόλου του από την  αδιαφορία της επίσημης Πολιτείας, την εμπορευματοποίησή του που επιβάλλει η κεφαλαιοκρατική αγορά προσδίδοντας του έναν αγοραίο χαρακτήρα και την ασφυκτικά πιεστική τάση εργαλειοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης ακόμη και την αδιέξοδη χωροθέτησή του  σε περιοχές που ούτε καν διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή, χωρίς κανένα εκπαιδευτικό προσανατολισμό με μοναδικό κριτήριο την τόνωση των τοπικών οικονομιών. Τα προβλήματα που καλείται να διαχειριστεί το σύγχρονο ελληνικό Πανεπιστήμιο προκειμένου να μην πέσει θύμα της άνισης διαμάχης της «κοινωνίας της γνώσης» με την «κοινωνία της αγοράς»  είναι δισεπίλυτα και σίγουρα αποτελούν αντικείμενο μελέτης πολύ πιο ειδικών από μένα για να αναλυθούν.

Εκείνο πάντως που νομίζω  είναι ξεκάθαρο αφορά στην αναγκαιότητα σύμπραξης του κάθε Πανεπιστημιακού Ιδρύματος με την τοπική κοινωνία η οποία φιλοξενεί τη λειτουργία του. Όπως πολύ ορθά έχουν επισημάνει σε εισηγήσεις τους Έλληνες και ξένοι Πανεπιστημιακοί Δάσκαλοι μεταξύ των οποίων και ο σημερινός Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, είναι απολύτως αναγκαία η χάραξη μια κοινής στρατηγικής μεταξύ Πανεπιστημίου, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Πολιτείας η οποία θα στηρίζεται στην θεμελίωση μιας πολιτικής στήριξης των τοπικών κοινωνιών σε επίπεδο ερευνητικό και εμπειρικό, στη καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των ερευνητικών πορισμάτων στην κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των βασικών κοινωνικών αναγκών, στη θεσμοθέτηση και οικονομική υποστήριξη των υπαρχουσών θετικών πρακτικών, στην εγκαθίδρυση διεθνών συνεργασιών που θα αναβαθμίσουν το κύρος και τη λειτουργία του Πανεπιστημίου κ.α.

Ένας σημαντικός τομέας που επιτρέπει για να μην πω επιβάλλει τη συνεργασία Πανεπιστημίου με την τοπική κοινωνία είναι αυτός της έρευνας και της μελέτης κρίσιμων προβλημάτων που συναντώνται κυρίως στις νησιωτικές και ορεινές περιοχές, είτε αυτά αφορούν κοινωνικά  θέματα όπως η ανεργία, η εγκληματικότητα, η εκμετάλλευση ο αποκλεισμός τα οποία έχουν αντίκτυπο και στην ακαδημαϊκή κοινότητα είτε αφορούν τη αξιοποίηση νέων τεχνολογιών μέσω εκπαίδευσης και εξειδίκευσης. Υπάρχουν πάμπολα πεδία σύμπραξης και συνεργασίας και είναι όλα εξαιρετικά χρήσιμα. Το Πανεπιστήμιο μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο σύμβουλο για τις Περιφέρειες και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και μαζί να διαχειριστούν κρίσιμα θέματα που άπτονται της ευημερίας του κάθε τόπου. Μπορούν να χαράξουν μαζί την αναπτυξιακή διαδρομή της κάθε κοινωνίας και να εγγυηθούν  την επιτυχή υλοποίησή της. Χωρίς να καταστρατηγούνται θεμιτά όρια δράσης και να υπονομεύεται η αυτονομία του κάθε θεσμού.

Ιδιαίτερα σήμερα, που επιτέλους συνειδητοποιήσαμε ως Πολιτεία ότι μέσω της Συνύπαρξης των Τοπικών Κοινωνιών με την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση μπορεί να επιτευχθεί η Αειφόρος και Βιώσιμη  Ανάπτυξη, οφείλουμε να υποστηρίξουμε αυτή τη συνύπαρξη με συγκεκριμένες δράσεις και με κοινό σχεδιασμό που θα επικεντρώνεται στην κάλυψη των πραγματικών αναγκών της κοινωνίας και την εξυπηρέτηση όλων των πολιτών. Ένα παράδειγμα είναι η διευκόλυνση των πολιτών στην καθημερινή τους επαφή με τις δημόσιες υπηρεσίες η οποία επετεύχθη με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου μας που ανέλαβε το στήσιμο και την υποστήριξη της επίσημης ιστοσελίδας του Δήμου ώστε πλέον όλοι οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να εξυπηρετηθούν ηλεκτρονικά χωρίς να χρειάζεται να μετακινηθούν καταθέτοντας το αίτημα τους στην ειδική φόρμα της ιστοσελίδας.  Άλλοι τομείς σύμπραξης,  ακόμη πιο σημαντικοί είναι αυτός της Υγείας και της Κοινωνικής Πρόνοιας είτε μέσω της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου που λειτουργεί στο Ηράκλειο, στελέχη της οποίας μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες και στο εθελοντικό Ιατρείο που λειτουργεί στο Ρέθυμνο και έχει τύχει πανελλήνιας διάκρισης είτε μέσω των Σχολών Ψυχολογίας και κοινωνιολογίας που εδρεύουν στο Ρέθυμνο που μπορούν να υποστηρίξουν επιστημονικά και πρακτικά τη λειτουργία της Υπηρεσίας  Κοινωνικής Μέριμνας κ.α

Θεωρώ ότι ο καθένας από μας, ανάλογα με το Πανεπιστήμιο που φιλοξενείται στην πόλη του και τα Τμήματα που λειτουργούν σε αυτό,  είναι σε θέση να σκεφτεί και να προτείνει αρκετά πεδία σύμπραξης και συνεργασίας της τοπικής κοινωνίας με το εκάστοτε Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Και είμαι απολύτως βέβαιος ότι αυτό αποτελεί κοινή επιθυμία των δυο πλευρών.

Ελπίζω ο διάλογος που διενεργείται και σε εθνικό επίπεδο αλλά και μέσω Συνεδρίων κι επιστημονικών Συναντήσεων όπως αυτό που έχουμε τη χαρά να συμμετέχουμε κι εμείς εδώ στο φιλόξενο νησί της Ρόδου και αφορά την Παιδεία γενικότερα και τη λειτουργία των Πανεπιστημίων ειδικότερα και δη των λεγόμενων «περιφερειακών», να αποδώσει σύντομα γόνιμους καρπούς για τις κοινωνίες μας και τη χώρα ολόκληρη.

Σας ευχαριστώ.