Ι.Μ. Αρκαδίου,

8 Νοεμβρίου 2016

 Εξοχότατε Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας

 Με δέος και συγκίνηση βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στον ιερό χώρο της Μονής Αρκαδίου, για να αποδώσουμε, όπως κάθε χρόνο, τον οφειλόμενο φόρο τιμής στους ήρωες του Ολοκαυτώματος.

Συμπληρώνονται φέτος 150 χρόνια από την ημέρα που οι πρόγονοί μας, χάραξαν εδώ, σε τούτα χώματα , με το ίδιο τους το αίμα, μια από τις πιο συγκλονιστικές διαδρομές, της πλούσιας ιστορίας αυτού του τόπου.

Σήμερα, οι Κρήτες σε κάθε γωνιά της γης, υποκλίνονται ευλαβικά, στην ιερότητα και τον πανίσχυρο συμβολισμό της Εθελοθυσίας. Για μία ακόμη φορά, όπως ανελλιπώς συμβαίνει, επί 150 ολόκληρα χρόνια, το Αρκάδι, μας ενώνει και μας συνεγείρει.

Το ανεπανάληπτο ιστορικό δράμα που εξελίχθηκε σε τούτη τη Μονή, ξαναζωντανεύει, ως σύμβολο και ως ιδέα.

Ως προτροπή και ως διαδρομή.

Ως συνιστώσα της ζωής που μας χαρίστηκε από εκείνους που μετέτρεψαν τη δική τους ζωή σε φλόγα, στην πυριτιδαποθήκη του Μοναστηριού.

Και η δική μας συνάθροιση σήμερα εδώ, άλλο σκοπό δεν έχει παρά να αποδώσουμε την οφειλόμενη τιμή στους ήρωες, να συναισθανθούμε το μεγαλείο του αγώνα τους, να αναβαπτιστούμε στις υψηλές αξίες για τις οποίες θυσιάστηκαν, να αναγνώσουμε εκ νέου την Ιστορία μας και να επικαιροποιήσουμε τα μηνύματα της.

Για μας, το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, δεν είναι απλώς ένα περιστατικό της Ιστορίας. Είναι η ίδια η Ιστορία που ακτινοβολεί ως πανανθρώπινο σύμβολο αυτοθυσίας και αυταπάρνησης για την Ελευθερία.

Είναι ο καρπός που γονιμοποιεί τη σκέψη μας και προσανατολίζει τις επιλογές μας, καθορίζοντας τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το Σήμερα αλλά και τον τρόπο που οργανώνουμε το Αύριο.

Είναι η αδιαπραγμάτευτη βεβαιότητα μας, για την αξία της Ελευθερίας που αποκτήθηκε με θυσία και τιτάνια προσπάθεια.

Σε τούτο το Μοναστήρι, που επελέγη ως ορμητήριο των αγωνιστών μιας Επανάστασης που έτυχε της καθολικής συμμετοχής και αποδοχής απ’ όλους τους Κρητικούς, με την ευλογία ενός Ηγούμενου και την αποφασιστικότητα των Αγωνιστών, γράφτηκε ο επίλογος μιας τραγωδίας που τελικά έγινε Φως κι Ελπίδα, Ελευθερία και Δικαιοσύνη.

Μια φλόγα που σκόρπισε άψυχα σώματα αλλά έδωσε νόημα στη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, έγινε η πύλη για το πέρασμα στην αθανασία, αφύπνιση κοιμισμένων συνειδήσεων, προσάναμα στο θυσιαστήριο της ανυπότακτης, ελεύθερης σκέψης, άρνηση και ταυτόχρονα, λατρεία ζωής.

Οι πολιορκημένοι στην Ιερά Μονή, Κρητικοί, τιμώντας τη βαριά τους ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, εκπλήρωσαν το υπέρτατο χρέος τους και διακήρυξαν σε όλο τον κόσμο το Δικαίωμα του Ανθρώπου στην ελεύθερη ζωή, στην αξιοπρέπεια και την ευημερία.

Και το έπραξαν, χωρίς δισταγμό, τιθασεύοντας το πανίσχυρο ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Πρώτα κέρδισαν την εσωτερική, άνιση μάχη με τον ίδιο τους τον εαυτό και μετά τη μάχη με τον εχθρό.

Η απόφαση τους να δώσουν αυτό το τέλος, λοιπόν, ήταν συνειδητή. Ηταν επιλογή. Όχι επειδή δεν υπήρχαν άλλες. Αλλά γιατί διάλεξαν την πιο δύσκολη και την πιο προφανή. Γιατί ποτέ δεν θα καταδέχονταν το συμβιβασμό με τον εχθρό, ως λύση.

Φωτεινή έκφραση αυτής της στάσης ζωής ήταν και η επιλογή του αγγελιαφόρου αγωνιστή Αδάμ Παπαδάκη να επιστρέψει στον τόπο της θυσίας για να ενημερώσει τους συναγωνιστές του για την αδυναμία έξωθεν βοήθειας, την οποία είχε ως αποστολή να ζητήσει.

Είναι κι αυτός ένας από τους λιγότερο προβεβλημένος ήρωες αυτής της μεγαλειώδους πράξης, τον οποίο πραγματικά αισθάνθηκα την ανάγκη να αναφέρω ξεχωριστά.

Όπως επιλογή των μελλοθάνατων ήταν και η ομόφωνα καταφατική απάντηση τους στο ερώτημα του Ηγούμενου: «ποιος θα ‘ρθει στο λαγούμι μαζί μου;»

Συνειδητή ήταν και η απόφαση του πυρπολητή Κωστή Γιαμπουδάκη, ν’ ανάψει το φυτίλι, ως εξουσιοδοτημένος εκφραστής της συλλογικής θέλησης αλλά και της αβάσταχτης ευθύνης του θανάτου δικών του, αγαπημένων ανθρώπων, συμπατριωτών και συναγωνιστών.

Και αυτή η, ασύλληπτη για τον κοινού νου, επιλογή δεν ήταν γέννημα της απελπισίας ή της πολεμοχαρούς διάθεσης που καταλαμβάνει κάθε σκληρά δοκιμαζόμενο και αδικημένο άνθρωπο.

Άλλωστε, αποδεδειγμένα οι Κρήτες ήταν και παραμένουν εραστές της ζωής αλλά και της Ελευθερίας. Δεν νοείται όμως γι’ αυτούς ζωή ανελεύθερη. Προτιμούν το θάνατο. Όποια μορφή κι αν έχει αυτός.

Έτσι λοιπόν, με Ανιδιοτέλεια και Αυταπάρνηση, εμψυχωμένοι από τα υψηλότερα ανθρώπινα ιδανικά, οι ήρωες του Αρκαδίου, μετέτρεψαν τον πόλεμο σε Καθαρτήριο και την Ιστορία σε ανώτερο δραματουργό.

Δικαίως το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση και έγινε φωτοδότης ελπίδα για κάθε κατατρεγμένο. Αφύπνισε συνειδήσεις στην Ευρώπη και τροφοδότησε το κύμα Φιλελληνισμού που τόσο είχε ανάγκη η χώρα μας.

Άμεσα, έσπευσαν να ενισχύσουν την Επανάσταση εθελοντές από την υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και Φιλέλληνες ξένοι.

Παρότι η Επανάσταση του 1866 καταπνίγηκε 3 χρόνια αργότερα, ήταν τόσο ηχηρή η απήχησή της που μοιραία άλλαξε τις πολιτικές και ιστορικές συνθήκες της εποχής αφού και μεγάλη φθορά προκάλεσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και τη στάση των μεγάλων Δυνάμεων επηρέασε προς όφελος της Ελλάδας.

Επιπλέον, προσέθεσε μία ακόμη σπονδή στην προάσπιση του υψηλότερου ιδανικού, της Ελευθερίας. Μία ακόμη, από τις 9 επαναστάσεις που οργάνωσαν οι Κρητικοί το 19ο αιώνα, για να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό αλλά και για να ικανοποιήσουν τον ασίγαστο πόθος τους, της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.

Οι πολιορκημένοι, δεν έζησαν για να δουν την επιθυμία τους να ικανοποιείται από το συμπατριώτη τους εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο μερικές δεκαετίες αργότερα και τη χώρα μας να συμπορεύεται, χάρη στη δική του εμπνευσμένη πολιτική και διπλωματία, με τις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης.

Η θυσία των λίγων, λοιπόν, οριοθέτησε τη μοίρα και έδωσε ηθικό περιεχόμενο, στη ζωή των πολλών. Και οι πρωταγωνιστές της απέδειξαν πως οι άνθρωποι, μπορούν με τις πράξεις τους να κάνουν τον τόπο θρύλο και το χρόνο ορόσημο. Έχουν τη δύναμη να καθορίσουν την εξέλιξη της ζωής στον παρόντα χρόνο μα και στο μέλλοντα. Έχουν ευθύνη.

Ετούτη η ευθύνη, που είναι συνάμα ατομική και συλλογική, εναποτίθεται στους ώμους και φωλιάζει στην ψυχή όλων μας.

Η απροσμέτρητη θυσία των αγωνιστών του Αρκαδίου έχει νόημα, λοιπόν, ως υπόμνηση των υψηλών ιδανικών που, ανεξάρτητα από το χρόνο και τον τόπο, θα πρέπει να υπηρετούνται με σθένος και να αποτελούν κυρίαρχη επιδίωξη μας.

Εκεί έγκειται και η διαχρονικότητα του Ολοκαυτώματος του Αρκαδίου: ως παγκόσμιο σύμβολο αναφοράς, επαναπροσδιορίζει το περιεχόμενο εννοιών που έχουν χάσει το νόημά τους στη σημερινή ταραγμένη εποχή. Οριοθετεί τη Θυσία από την Αυτοκτονία, την Πίστη από το Φανατισμό, τον αγώνα για την Ελευθερία από την Τρομοκρατία και τον Ηρωϊσμό από την Δειλία.

Με αποκρυσταλλωμένες, στο μυαλό και την ψυχή μας, αυτές τις έννοιες, μπορούμε να πορευτούμε με ασφάλεια στους σύγχρονους μας καιρούς. Να αναβαπτιστούμε σε αρχές και αξίες που μπορεί να έχασαν τη λάμψη τους δεν απώλεσαν όμως ποτέ τη δύναμη του περιεχομένου τους.

Το Αρκάδι, ως αδιάψευστος μάρτυρας δύναμης, υπεροχής και μεγαλείου της ανθρώπινης ψυχής, ως Μνημείο Αρχιτεκτονικής, Πολιτισμού και Ιστορίας, ως κηρυγμένο από την Ουνέσκο «Ευρωπαϊκό Μνημείο Ελευθερίας», ορθώνεται αγέρωχο μες την απλότητά του και μας καλεί σε διαρκή αφύπνιση, σε συλλογική εγρήγορση, σε δημιουργική έμπνευση, σε συνετή ανατροπή και ρήξη με την απάθεια, την εγωπαθή αυτοσυντήρηση και την ηθική έκπτωση.

Το Αρκάδι αποτελεί και θα αποτελεί μια διαρκή πηγή έμπνευσης για μεγάλους οραματισμούς και αγώνες. Όχι μόνον για τους `Έλληνες αλλά για κάθε άνθρωπο ή λαό που αντιμάχεται την αδικία και κάθε απόπειρα προσωπικής ή εθνικής υποδούλωσης.

Η παγκόσμια ακτινοβολία του Ολοκαυτώματος, επιβεβαιώνεται από πλείστες ιστορικές πηγές και ντοκουμέντα. Αποτυπώθηκε στην απάντηση του Βίκτωρος Ουγκώ σε επιστολή του Ζυμβρακάκη, που μεταξύ των άλλων έγραφε “Το ηρωικό Αρκάδι αγωνίστηκε σαν κάστρο και πέθανε σαν Ηφαίστειο”. Ένα ηφαίστειο, προσθέτουμε, του οποίου η ματωμένη λάβα έγινε λευτεριάς λίπασμα.

Ο χώρος της Ιεράς Μονής, συνεχίζει έκτοτε να λειτουργεί, ως πολυπρισματικό σύμβολο από το οποίο εξακτινώνονται πολύτιμα μηνύματα ζωής.

Από αυτό εδώ το βήμα ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος, πριν 50 χρόνια το 1966, τιμώντας την επέτειο των 100 χρόνων του Ολοκαυτώματος, είπε ότι «εις το παράδειγμα της Κρήτης, παράδειγμα αγώνος και θυσίας, στρέφεται πάντοτε και εμπνέεται η Κύπρος» και θέλοντας να ξορκίσει αυτό που φοβόταν ενδόμυχα και δυστυχώς συνέβη, πιστεύομε προσωρινά, φώναξε με όλη τη δύναμη της ψυχής του: «Η Κύπρος γίνεται Ολοκαύτωμα, αλλά δε διχοτομείται».

Τον ίδιο χώρο διάλεξε και ο αείμνηστος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τσάτσος το 1975 να καλέσει τους `Έλληνες να ενεργούν πρώτα σαν `Έλληνες με ομοψυχία και να ξεπεράσουν όλοι μαζί τους κινδύνους και τα προβλήματα, που άφησε στον τόπο η δικτατορία.

Σε τούτο τον καθαγιασμένο χώρο, παρουσία του Εξοχότατου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κυρίου Προκοπίου Παυλόπουλου, συναντιόμαστε σήμερα και όλοι εμείς, για να αφουγκραστούμε, 150 χρόνια μετά, τον ύμνο της πνευματικής, πρωτίστως, ελευθερίας που συνέθεσαν οι πρόγονοί μας, τις υπερβατικές ώρες του αγώνα τους.

 Αποφασισμένοι να του επιτρέψουμε να διαπεράσει κάθε κύτταρό μας ώστε να αισθανθούμε ως η επομένη των ηρώων γενιά, η επιφορτισμένη με το μεγάλο χρέος της αποδοχής της ιστορικής μας μοίρας και της υπεράσπισης του ιστορικού μας παρόντος και μέλλοντος.

 Να αναλάβουμε την ευθύνη της ύπαρξης μας και του κόσμου μας και να μετουσιώσουμε σε πράξη, με πίστη και γενναιότητα, τα λόγια του Μεγάλου Κρητικού Νίκου Καζαντζάκη: ¨Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη Γης. Αν δε σωθεί, εγώ θα φταίω!»

 Η ανάληψη, όμως μιας τέτοιας ευθύνης, προϋποθέτει την εσωτερική πρωτίστως ανατροπή. Αυτή θα πρέπει να είναι η αφετηρία της. Δεν αλλάζουμε τον κόσμο αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε πρώτα τον εαυτό μας. Ν’ αποδεχθούμε πως κάναμε λάθη. Ν’ αναγνωρίσουμε το περιεχόμενό τους. Να τα διορθώσουμε και να χτίσουμε τις ζωές μας από τη αρχή.

Σήμερα βρισκόμαστε στο επίκεντρο διεθνών εξελίξεων και εσωτερικών κλυδωνισμών, κατάσταση που δεν επιθυμήσαμε αλλά μάλλον επιτρέψαμε.

Σε τούτη λοιπόν την κρίσιμη χρονική συγκυρία, καλούμαστε ξανά να κάνουμε ως λαός την υπέρβαση. Να ασκηθούμε ξανά στην αρετή.

Έχουμε έτοιμο υλικό για τούτη την προσπάθεια: τον τρόπο μας τον προσφέρει ανέγγιχτο από το χρόνο η ίδια η Ιστορία μας, το κάθε Ολοκαύτωμα που γέμισε τις σελίδες της, που καθόρισε αυτό που είμαστε σήμερα.

Ας πορευτούμε, λοιπόν, στο δρόμο που μας προτείνουν οι δικοί μας ήρωες. Με τη βεβαιότητα πως αυτός είναι που πρέπει ν’ ακολουθήσουμε. Με σύντροφο την περηφάνια της καταγωγής μας και οδηγό την ιστορία μιας χώρας που δεν μέτρησε ποτέ τους νεκρούς της γιατί συντηρεί ζωντανή τη μνήμη τους, θα τα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και τα ραπίσματα που δέχεται η προσωπική και εθνική υπόστασή μας.

Και έτσι, θα επανακτήσουμε την πληγωμένη μας αξιοπρέπεια και θα στήσουμε τις ζωές μας, στη βάση της προόδου και της ευημερίας.

Αποφασισμένοι, όπως κι οι πρόγονοί μας, πως τον επίλογο της δικής μας Ιστορίας, θα τον γράψουμε Εμείς. Ας φανούμε, λοιπόν, αντάξιοί τους.

Σας ευχαριστώ πολύ.